در این نوشتار قصد داریم به بیان مفهوم ترخیص کالا و شرح فرآیند ترخیص کالا بپردازیم.
منظور از ترخیص کالا، فرآیندی است که برای انجام صادرات یا واردات کالا در گمرک انجام میشود. یا به عبارت دیگر ترخیص کالا، پروسه ای است که توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی صاحب کالا در گمرک برای ورود کالا به یک کشور یا خروج کالا از آن صورت میگیرد که پس از انجام این پروسه، مجوز خروج کالای موردنظر از گمرک صادر میگردد.
اما قضیه به سادگی بیان همین چند جمله نیست. ترخیص کالا از گمرک، فرآیند نسبتاً پیچیده ای دارد؛ فرآیندی که انجام آن بدون داشتن اطلاعات کافی منجر به اتلاف وقت و پول صادرکننده یا واردکننده میشود.
به همین دلیل تصمیم گرفتیم که در ادامه شرح مختصری از روند ترخیص کالا از گمرک ارائه دهیم.
* Bill of loading یا همان بارنامه
بارنامه شامل اطلاعاتی در مورد نوع کالا، تعداد کالا، نوع بسته بندی کالا، وزن ناخالص کالا، نحوه حمل کالا، کرایه حمل کالا و… است.
* Delivery order یا همان ترخیصیه
ترخیصیه بیانگر تسویه حساب صاحب کالا با شرکت حمل کننده است.
* Warehousereceipt یا همان قبض انبار
قبض انبار بیانگر تخلیه محموله از انبار بندر است.
*Certification origin یا همان گواهی مبدا
گواهی مبدا همان گواهی صادرات کالا از کشور مبدا هست که حاوی اطلاعاتی در رابطه با کالا و کشور تولید کننده آن است.
* ظهرنویسی اسناد یا نامه بانک به گمرک
ارائه نامه بانک برای ترخیص کالاهایی که گشایش اعتبار اسنادی آنها به صورت وصولی، براتی یا LC هست؛ الزامی میباشد.
* پروفرما یا همان پیش فاکتور
پروفرما بین خریدار و فروشنده منعقد میشود و شامل اطلاعاتی از قبیل نوع کالا، تعداد کالا، قیمت واحد کالا، قیمت کل بار و… است.
* Invoice یا همان فاکتور
فاکتور نقش گواهی خرید را ایفا میکند که توسط فروشنده صادر میشود.
* Order of registration یا همان ثبت سفارش
ثبت سفارش نشان میدهد که ترخیص کالای موردنظر از دید وزارت بازرگانی بلامانع است.
* Insurance policy یا همان بیمه نامه
*Packing list یا همان لیست عدل بندی
لیست عدل بندی، نحوه چینش کالا در محموله را بیان میکند.
* Inspection of certificate یا همان گواهی بازرسی
گواهی بازرسی نشان میدهد که کالای واردشده همان کالای ثبت سفارش شده است.
* مجوزهای لازم برای کالاهایی که واردات آنها مشمول قانون اخذ مجوز هستند.
پس از فراهم کردن مدارک فوق الذکر تازه پروسه ترخیص کالا شروع میشود. در مرحله اول فرد باید اقدام به تنظیم و ثبت اظهارنامه در گمرک و ارائه مدارک مذکور کند.
پس از ثبت اطلاعات، پرونده متقاضی ترخیص کالا به دایره فنی یا همان دایره احراز هویت گمرک ارجاع داده میشود.
در این مرحله، دایره فنی موظف به احراز مالکیت، بررسی صلاحیت مالک کالا و ارزیابی مدارک است.
برای احراز مالکیت یعنی برای تشخیص مالک واقعی کالا، بررسی میشود که اسناد خرید به اسم چه کسی صادر شده اند. پس از تشخیص صاحب کالا نوبت به تایید صلاحیت وی میرسد.
صلاحیت صاحب کالا زمانی تایید میشود که به گمرک بدهکار نباشد؛ منع قانونی برای دخالت در اموال خود یا انجام امور تجاری نداشته باشد؛ همچنین دارای کارت بازرگانی معتبر باشد.
پس از بررسی صلاحیت مالک، ارزیابی اسناد شروع میشود.
ارزیاب دایره فنی گمرک، اطلاعات درج شده در اظهارنامه را با اسناد موجود مقایسه میکند؛ اگر هیچ تنقاضی مشاهده نشود؛ شماره ثبت یا همان کولاژ به محموله تخصیص داده میشود و مسیر ارزیابی اظهارنامه تعیین میگردد.
اظهارنامه ها در سه مسیر مختلف تحت عناوین مسیر سبز، زرد و قرمز بررسی میشوند.
در مسیر سبز، کارشناس مربوطه به صورت اجمالی مندرجات اظهارنامه، اسناد و رسید وجوه پرداختی را بررسی میکند و اگر با هیچ تخلف یا تناقضی مواجه نشود؛ شماره ارزیابی را در اظهارنامه ثبت میکند.
در مسیر زرد، کارشناس، اظهارنامه و اسناد را مفصلاً بررسی و پس از تایید آنها اقدام به درج شماره ارزیابی در اظهارنامه میکند.
اما در مسیر قرمز، کارشناس باید از محموله بازدید کند و گزارش بازرسی را در ظهر اظهارنامه قید نماید.
بعد از ظهرنویسی، کارشناس موظف است که جواب آزمایشگاه، قرنطینه و… را استعلام کند و اگر نتایج مذکور تایید شوند آنگاه باید شماره ارزیابی را در اظهارنامه ثبت کند.
بعد از ارزیابی اظهارنامه، صاحب کالا یا نماینده قانونی وی برای بایگانی کردن اظهارنامه و اخذ پروانه باید به صندوق و واحد صدور پروانه و سپس به دفتر کل انبارها و واحد خدمات اداره بندر مراجعه کند.
حالا میتوان گفت که پروسه ترخیص کالا به مراحل پایانی خود نزدیک شده و کافی است که فرد برای ترخیص کالا به درب خروجی واردات مراجعه نماید.